Voor het eerst bundelen de reuma- en revalidatieklinieken Reade en Sint Maartenskliniek hun krachten met de Santeon ziekenhuizen. Samen met Zorg bij jou ontwikkelen deze organisaties een hybride zorgpad voor patiënten met reumatoïde artritis (RA). We spraken met Wouter Bos, reumatoloog bij Reade in Amsterdam. Hij is lid van het kernteam dat werkt aan de ontwikkeling van dit hybride zorgpad. Wouter Bos deed de afgelopen jaren met twee promovendi al wetenschappelijk onderzoek naar digitale zorg voor reumapatiënten.

Van traditionele zorg naar hybride zorg

De zorg voor patiënten met reumatoïde artritis is intensief. Wouter Bos: "Als patiënten eenmaal reuma hebben, komen ze er niet meer vanaf. Dat betekent dat ze gedurende vele jaren onder controle staan. Patiënten komen voor periodieke consulten naar het ziekenhuis en krijgen geregeld een bloedonderzoek om te bepalen of de reuma stabiel is en de medicatie nog voldoende werkt."  

Wouter Bos vervolgt: "Vroeger zagen we patiënten met reuma elke drie maanden. Dat is gewoon veel te vaak, we zien dan relatief veel patiënten die stabiel zijn en met wie het - naar omstandigheden - goed gaat. De meeste ziekenhuizen in Nederland hebben de termijn tussen afspraken in al verlengd. In Reade zien we patiënten met RA nu gemiddeld 2 keer per jaar. De termijn tussen controles in kan bij veel patiënten waarschijnlijk verantwoord verlengd worden als we patiënten op afstand in de gaten houden. Dat is waar we een patiëntapp en het medisch servicecentrum van Zorg bij jou slim kunnen inzetten."

"Wij als kernteam vinden dat de meeste aandacht moet uitgaan naar de patiënten met wie het niet goed gaat. De mensen met wie het wel goed gaat, hoef je eigenlijk niet door een verpleegkundige in een ziekenhuis te laten begeleiden. Deze mensen kunnen goed begeleid worden door thuismonitoringsmedewerkers en -verpleegkundigen."

Wouter Bos legt uit hoe dit in de praktijk kan werken: "We vragen de patiënt periodiek - bijvoorbeeld elke zes maanden - via de app hoe het gaat. Dit doen we met gestandaardiseerde vragen. Daarnaast krijgt de patiënt zijn periodieke bloedonderzoek. Als uit de antwoorden blijkt dat alles goed gaat, de uitslag van het bloedonderzoek goed is, en de patiënt geen aanvullende vragen heeft, hoeven we de patiënt niet te zien en kunnen we het consult zes maanden uitstellen."

Voor patiënten met acute klachten wordt het proces eenvoudiger. Wouter Bos: "Patiënten met klachten moeten nu bellen, en daarbij soms een uur in de wacht staan om hun klachten te melden. Dit doen ze bij bijvoorbeeld een medewerker van een contactcentrum of polimedewerker. Deze persoon moet vervolgens overleggen met een verpleegkundige of reumatoloog. Dat kost veel tijd. Onze visie op hybride zorg is dat patiënten straks in de app op een knop drukken als ze klachten hebben. De app vraagt vervolgens gestandaardiseerd uit: waarom heb je op die knop gedrukt? En dan kan het medisch servicecentrum van Zorg bij jou op basis van de antwoorden achter de schermen, de patiënt voorzien van de juiste zorg. Als uit de antwoorden blijkt dat er sprake is van een flare (opvlamming), moet de patiënt komen. We kunnen de patiënt direct via de app uitnodigen voor een consult."

Bos verwacht op basis van eerder onderzoek met een patiëntapp binnen Reade, dat op deze manier een reductie van 30% in het aantal consulten mogelijk is. "Dan komt er capaciteit vrij voor patiënten die meer aandacht nodig hebben."

Unieke samenwerking

De ontwikkeling van de hybride reumazorg wordt afgestemd met en geïmplementeerd bij 6 zorgorganisaties (Reade, St. Maartenskliniek, Maasstad Ziekenhuis, St. Antonius Ziekenhuis, Medisch Spectrum Twente, Martini Ziekenhuis). Via Zorg bij jou komt het zorgpad vervolgens beschikbaar voor alle zorgorganisaties in Nederland.

In het kernteam dat het hybride zorgpad voor patiënten met reumatoïde artritis ontwikkelt, werken reumatologen en verpleegkundigen uit Reade, Sint Maartenskliniek, en de Santeon ziekenhuizen zoals St. Antonius Ziekenhuis en Maasstad Ziekenhuis samen. Bos noemt deze samenwerking heel waardevol: "Samenwerken met meerdere organisaties dwingt ons om met die verschillende organisaties, die allemaal op details net even iets anders werken, te komen tot een uniformering van het protocol. Dat leidt tot kwaliteitsverbetering," legt hij uit.  

"Samen moeten we keuzes maken en protocollen gelijktrekken. Je leert van elkaar: hoe doen zij dit eigenlijk in de Sint Maartenskliniek of in het St. Antonius? Je moet daarvoor ook over je eigen schaduw heen durven stappen en de werkwijze die je zelf hanteert, loslaten."

Parallelle belangen creëren

Een duidelijke les uit eerdere projecten is dat belangen gelijk op moeten lopen. "Er blijven altijd tegengestelde belangen bestaan. Wat goed is voor het zorgstelsel of voor een zorgverzekeraar is niet altijd goed voor bijvoorbeeld Reade of welk ziekenhuis ook. En ook niet altijd goed voor de patiënt of voor Zorg bij jou," erkent Bos. "De uitdaging is om ervoor te zorgen dat je parallelle belangen krijgt. Dus dat datgene wat we veranderen, goed is voor het zorgstelsel, voor de ziekenhuizen én voor de patiënten. En dán gaat het werken."

"De transformatiegelden zijn een enorme katalysator die dit alles mogelijk maken," aldus Bos. "Hoeveel manuren er nu gespendeerd worden door Zorg bij jou medewerkers, zoals service designers en data-analisten, dat is echt enorm. Dat heb je ook nodig om van hybride zorg uiteindelijk een succes te kunnen maken."

Het medisch servicecentrum als spil

Het medisch servicecentrum (MSC) van Zorg bij jou speelt een belangrijke rol in het anders organiseren van de zorg. Bos ziet concrete taken die overgenomen kunnen worden: "Je kan best veel geprotocolleerd werk overlaten aan thuismonitoringsverpleegkundigen en -medewerkers. Met name op het moment dat alles goed gaat met een patiënt. Als er een afspraak ingepland moet worden of een receptverzoek doorgezet, kan dat heel goed direct gedaan worden door medewerkers van het MSC. Zonder tussenkomst van medewerkers van het ziekenhuis of de kliniek."

Inclusiviteit als uitgangspunt

Bos benadrukt het belang van inclusiviteit in het hybride zorgpad. "Als mensen de app niet kunnen of willen gebruiken, moeten we ze dan niet de mogelijkheid bieden om te bellen met het medisch servicecentrum? Als je echt inclusief wil zijn, ook voor de wat minder digitaalvaardige mensen, dan moeten we hier ook rekening mee houden."

Hij ziet ook het belang van goed investeren in de beginfase: "Het is heel belangrijk om mensen in het hybride zorgpad te houden. Het is het waard om in het eerste jaar thuismonitoring te investeren bij mensen met wat extra hulp en aandacht. Bijvoorbeeld door een keer na te bellen als er geen antwoorden zijn ingevuld. De return on investment is enorm, want patiënten blijven 30 jaar bij je."

Patiënt centraal, maar met verantwoordelijkheid

Het nieuwe systeem vraagt ook iets van patiënten. "Uit eerder onderzoek blijkt dat best veel patiënten na verloop van tijd stoppen met het invullen van vragenlijsten. Wij denken nu dat je het invullen van de vragenlijsten direct moet koppelen aan winst voor de patiënt. Bijvoorbeeld: als de vragen en het bloedonderzoek goed zijn, hoef je niet op consult te komen. We hopen dat op die manier patiënten trouw de vragenlijsten invullen."

Bos: "We hebben met zijn allen een verplichting om de zorg toegankelijk te houden en daar hoort ook verantwoordelijkheid van de patiënt bij."

Toekomstperspectief

Over twee tot drie jaar hoopt Bos op concrete resultaten. "Ik hoop dat we dan positieve ervaringen hebben van zowel patiënten als zorgprofessionals. Het liefst worden deze ervaringen dan ondersteund door data. Dat we ook daadwerkelijk een vermindering van consulten hebben bewerkstelligd. Dat de kwaliteit van zorg gelijk blijft of beter wordt. En dat we mensen met een opvlamming goed en tijdig kunnen zien."

De relatie tussen de verschillende organisaties krijgt door dit project een nieuwe dimensie. "Dit is natuurlijk een katalysator voor samenwerking. Het is een prachtige manier om vanuit de inhoud een relatie te onderhouden met de Santeon ziekenhuizen en de Sint Maartenskliniek en samen de toekomst van de zorg vorm te geven.”  

"Het zorgpad voor reumatoïde artritis is een mooie blauwdruk en eerste stap in de samenwerking. Vervolgens kunnen we gezamenlijk voor meer aandoeningen werken aan hybride zorgpaden. Dat hebben we nu ook al in de roadmap staan."