Job van Steenkiste, arts in opleiding tot internist, promoveerde op 14 november aan de Open Universiteit. In zijn proefschrift Beyond the Cuff onderzocht hij thuismonitoring bij hoge bloeddruk (hypertensie).  Zijn promotieonderzoek laat zien dat thuismonitoring werkt en schaalbaar is, mits het goed is ingebed in de dagelijkse praktijk. Zijn bevindingen vormden de basis voor de doorontwikkeling van het Zorg bij jou-zorgpad hypertensie, dat inmiddels in meerdere ziekenhuizen in gebruik is. Wij spraken met Job over zijn onderzoek.

Een veelvoorkomende aandoening

Ongeveer één op de vier Nederlanders heeft een hoge bloeddruk. Dat vergroot de kans op een hartinfarct, beroerte of nierproblemen. Hypertensie is vaak goed te behandelen, maar bij veel mensen blijft de bloeddruk toch te hoog.

"Zo'n 30 tot 50 procent van de patiënten gebruikt de medicijnen niet zoals voorgeschreven," vertelt Job. "Dat komt vaak door bijwerkingen of omdat mensen geen klachten ervaren en denken dat het wel meevalt. Ook vinden veel patiënten de informatie over hun ziekte moeilijk te begrijpen en voelen zich niet echt betrokken bij hun behandeling. "

De meeste mensen met hypertensie worden behandeld door de huisarts. Alleen bij complexe gevallen wordt de patiënt doorverwezen naar het ziekenhuis. De behandeling bestaat meestal uit leefstijladviezen, medicijnen en regelmatige controles in het ziekenhuis.

Thuismonitoring bij hypertensie

Dankzij thuismonitoring vervallen veel van de controles. Job legt uit: "Na een eerste afspraak in het ziekenhuis verloopt de zorg grotendeels op afstand. De bloeddrukmetingen worden thuis gedaan en via een app doorgestuurd. Daardoor zijn standaard controlebezoeken in het ziekenhuis niet meer nodig."

Thuismonitoringsverpleegkundigen volgen de patiënten vanuit het medisch servicecentrum (MSC). Als een meting afwijkt of iemand niet meet, gaat er een melding af en neemt het MSC contact op met de patiënt of behandelaar. "Door de thuismetingen kunnen we snel zien of de leefstijladviezen of medicijnen goed werken om de bloeddruk onder controle te houden. Als dat niet zo is, kunnen we de adviezen of medicijnen aanpassen," zegt Job. "Is de patiënt stabiel, gaat er geen melding af en is contact niet nodig."

Onderzoek naar hybride zorg bij hypertensie

Voor zijn proefschrift onderzocht Van Steenkiste hoe hybride zorg kan bijdragen aan betere zorg voor patiënten met hoge bloeddruk. Daarvoor gebruikte hij het Quintuple Aim-model, dat zorgvernieuwing beoordeelt op vijf domeinen:

• Betere patiëntervaring
• Gezondere populatie
• Lagere zorgkosten
• Tevreden en goed gefaciliteerde zorgverleners
• Gelijke toegang tot zorg

"Op al deze gebieden zagen we verbetering," vertelt Job. "Patiënten voelen zich meer betrokken bij hun behandeling. Hun bloeddruk verbetert en de zorg wordt beter en efficiënter. Ook zorgverleners zijn positief."

Van onderzoek naar verbetering in de praktijk

Een belangrijk kenmerk van het promotieonderzoek is dat het direct heeft bijgedragen aan de doorontwikkeling van het Zorg bij jou-zorgpad hypertensie. Op basis van de richtlijn analyseerde Job wat het effect is van verschillende grenswaarden op het aantal alarmen. "We zagen dat een groot deel van de alarmen afkomstig was van een kleine groep patiënten. Door kritisch naar hun meetschema en grenswaarden te kijken, kun je het systeem slimmer inrichten en de belasting voor zorgprofessionals verminderen."

Dat inzicht leidde tot concrete verbeteringen. Met het 2.0-protocol van het Zorg bij jou-zorgpad hypertensie is inmiddels een reductie van 50% in alarmen gerealiseerd. "Patiënten zijn hierdoor tevredener, thuismonitoringsverpleegkundigen kunnen meer mensen begeleiden en de zorg is doelmatiger geworden," vertelt Job.

Volgens hem laat dit goed zien hoe wetenschap en praktijk elkaar kunnen versterken. "Er zit een enorme meerwaarde in het koppelen van wetenschappelijk onderzoek aan het ontwikkelen van een hybride zorgtraject. Daardoor kun je direct je eigen zorgpad evalueren en die uitkomsten gebruiken om te verbeteren."

Die aanpak werkt ook om collega’s te motiveren om thuismonitoring in te zetten. "Ons onderzoek laat zien dat thuismonitoring werkt, en dat heeft ervoor gezorgd dat collega's steeds meer patiënten aanmelden. In het begin deden in het Maasstad Ziekenhuis maar enkele patiënten mee, inmiddels zijn het er honderden."

Transmurale hybride zorg

Van Steenkiste onderzocht daarnaast of thuismonitoring kan doorlopen nadat de patiënt van het ziekenhuis is terugverwezen naar de huisarts. De resultaten waren positief: patiënten hielden een betere bloeddruk en waren tevreden over de begeleiding.

Toch zijn er nog hobbels. "De huisartsen en ziekenhuizen moesten tijdens mijn onderzoek met vier systemen naast elkaar werken. Voor brede invoering moeten ziekenhuis- en huisartsensystemen beter op elkaar aansluiten. En ook de bekostiging van deze transmurale zorg moet beter geregeld worden," zegt Job.

De toekomst van digitale zorg

"Thuismonitoring bij hypertensie zorgt voor betere zorg, meer tevredenheid en goede resultaten," zegt Van Steenkiste. "In de komende tijd moeten we verder opschalen. Daarnaast moet er een betere koppeling met de eerste lijn komen. Tenslotte moeten artsen meer durven vertrouwen op digitale zorg in plaats van op vaste ziekenhuiscontroles. Dit gaat helaas nog niet overal goed."

En verder vooruitkijkend: "Het zou mooi zijn als het zorgpad hypertensie in de toekomst onderdeel wordt van andere zorgpaden waarin hoge bloeddruk een belangrijke rol speelt. Denk bijvoorbeeld aan diabetes of nierschade."

Job is realistisch over het tempo van verandering. "Deze zorgtransformatie is lastig. De traditionele, arts-geleide manier van werken zit diep in onze routines. Toch zie ik veel positieve signalen van patiënten en zorgverleners die helpen om de digitale zorgtransformatie verder te brengen."

Zijn advies aan collega’s die aan de slag willen met hybride zorg is nuchter: "Start gewoon. We willen als zorgverleners alles eerst perfect uitdenken en uittekenen, maar dat duurt te lang. Begin met een kleine groep patiënten en verbeter stap voor stap. Wat je in het begin maakt, is nooit het eindproduct. Je leert onderweg."